De Staten-Generaal Geestelijke Gezondheid (SGGG) heeft tien aanbevelingen gepubliceerd die de komende vijf jaar het geestelijke gezondheids- en welzijnsbeleid in België moeten versterken. Met specifieke aandacht voor jongeren en een sterke nadruk op preventie wil de SGGG de geestelijke gezondheid van de bevolking bevorderen. Met die twee punten speelt het ook in op de resultaten van de Public Mental Health Monitor die eerder deze week werden bekendgemaakt.
De aanbevelingen rijgen zich als rode draden door de federale en deelstatelijke bevoegdheidsverdeling. Ze zijn gesponnen uit het SGGG-memorandum van 2023 en uit de input van zijn leden en diverse andere belangrijke stakeholders; ze vormen een breed gedragen visie op een sterk maatschappelijk geestelijke gezondheidsweefsel.
De tien rode draden zijn de volgende:
1. Geef jongeren voorrang: geef speciale aandacht aan jongeren en hun geestelijk welzijn. Normaliseer het spreken over geestelijke gezondheid in het onderwijs. En: betrek jongeren actief bij het ontwikkelen van beleid en programma's die hun geestelijke gezondheid ondersteunen. Vraag naar hun perspectieven en behoeften om effectievere strategieën te implementeren.
Prof. dr. Frieda Matthys, psychiater en voorzitter van de SGGG: "50% van de mentale gezondheidsproblemen starten vóór de leeftijd van 14 jaar. In 75% van de gevallen is dat voor de leeftijd van 24 jaar. Maar naar het helpen van jongeren met geestelijke problemen gaat disproportioneel weinig geld. Het negeren of te laat behandelen van deze problemen kan nochtans enorme gevolgen hebben. Vooral tijdens belangrijke fasen zoals de eerste 1.000 dagen, puberteit en overgang naar volwassenheid is dit cruciaal – geen, te weinig of te late hulp wreekt zich op latere leeftijd. We moeten gezinnen van jongeren beter, sneller en eerder ondersteunen, en van geestelijke gezondheid een normaal gespreksonderwerp maken in het onderwijs, zodat we problemen tijdig kunnen aanpakken."
2. Meen het met preventie: leg de nadruk op preventie, eerstelijnszorg, vroege detectie en het voorkomen van verergering van geestelijke gezondheidsproblemen. En: implementeer educatieve programma's op scholen die zich richten op het herkennen van tekenen van geestelijke gezondheidsproblemen en het bevorderen van veerkracht. Zorg voor toegankelijke informatiebronnen over preventieve maatregelen voor jongeren en hun families.
3. Pak de wachttijden aan: verminder onaanvaardbaar lange wachtlijsten en wachttijden door zowel curatieve als aanvullende maatregelen te nemen.
4. Luister naar de stem van patiënten: erken de kracht van ervaringsdeskundigen, lotgenotencontact en de rol van familie en mantelzorgers. Respecteer patiëntenrechten op micro-, meso- en macroniveau.
5. Maak de zorg geïntegreerd: implementeer 'geïntegreerde zorg' waarin zorgverleners als team samenwerken zonder belemmerende schotten tussen sectoren, hulpvormen en beleidsniveaus.
6. Reflecteer kritisch op maatschappelijke oorzaken: analyseer de maatschappelijke grond van psychisch leed en de impact van prestatiedruk, communicatie-overload, ongezonde leefomstandigheden en armoede.
7. Bestrijdt discriminatie: tref kordate maatregelen om discriminatie van mensen met psychische aandoeningen op wettelijke basis te bestrijden. Meer bepaald doelt de Staten-Generaal hierbij op de ongelijke behandeling van psychische aandoeningen vanwege de verzekeringssector. Die beperkt zich niet tot de uitbetaaltijd, maar ook tot langere wachttijden, hogere premies en uitsluitingen van dekking.
8. Verhoog het budget voor geestelijke gezondheidszorg: doe dat stapsgewijs naar 12% van het nationaal gezondheidsbudget. De verzamelde overheden moeten dat budgettair groeipad naar 2035 uit te tekenen zoals al door de Kamer is vastgelegd.
9. Werk op basis van doelen en data: streef naar verbetering van psychische gezondheid met meetbare doelstellingen op populatieniveau, ondersteund door voldoende en nauwkeurige data. Een belangrijk instrument daartoe is de Public Mental Health Monitor, waarmee het lokaal zorgaanbod zich maximaal kan afstemmen op de zorgnoden.
10. Versterk onderwijs, onderzoek en innovatie: investeer in wetenschappelijk onderzoek voor geestelijke gezondheid en zorg voor voldoende opgeleide professionals en innovatieve behandelingen.
De SGGG benadrukt dat deze aanbevelingen vragen om een gezamenlijke inspanning van alle beleidsniveaus, instellingen en burgers om de geestelijke gezondheid van onze samenleving te waarborgen en te verbeteren. Last, but not least gaan ze gepaard met de nadrukkelijke vraag aan de overheden om met één stem te spreken: maak de bevoegdheidsverdeling duidelijker, werk aan gedeelde doelen, handel volgens afspraken, vaardig geen elkaar tegenwerkende maatregelen uit.
De SGGG roept de bevoegde regeringen en parlementen in België op om deze aanbevelingen serieus te nemen en actie te ondernemen om onze geestelijke gezondheid te versterken.
Voor meer details over de aanbevelingen en het volledige memorandum: www.sggg.be.